RFID

Radio Frequency Identification (RFID) از جمله فناوری‌های شناسایی خودکار داده‌ها یا تراشه‌های شناسـایی هویت مبتنی بر امواج رادیویی است که به‌عنوان جدیدترین تکنولوژی شناسایی به نحوی گسترده در دنیا مورد توجه قرار گرفته است. مزایای این تکنولوژی جهت افزایش سرعت و دقت در کلیه فرآیندهایی که نیاز به شناسایی دارد به حدی است که بسیاری از کمپانی ها و سازمان های دولتی و خصوصی در سرتاسر دنیا به منظور رشد بیشتر و ارتقای بهره‌وری به استفاده از آن روی آورده‌اند.RFID با برطرف نمودن بسیاری از کاستی‌های سایر تکنولوژی¬های قبلی (مانند بارکد) و تسهیل چشمگیر در کلیه فرآیند مدیریت و سرویس‌دهی کتابخانه، کیفیت ارائه خدمات را به بالاترین حد ممکن افزایش می‌دهد. از طرفی با استفاده از مزایای این تکنولوژی مراجعه‌کنندگان به کتابخانه، خود قابلیت انجام برخی فرآیندها را مستقل از مراجعه به مسئولین کتابخانه دارا خواهند بود که به مراتب محیط کتابخانه را برای مخاطبان دلچسب خواهد نمود.

• تسریع در فرآیند امانت، بازگشت و تمدید؛
• انجام خدمات در ساعات مختلف شبانه روز؛
• حفاظت و مدیریت کتابخانه از یک درگاه جامع و کامل؛
• تحول کیفی کارمندان و ارتقای شغل آنها به جایگاه مدیریت و راهنمائی اعضاء؛
• سهولت در فرآیند کنترل موجودی در مخزن و یافتن اسناد گمشده؛
• حذف کارهای کلیشه‌ای و تکراری از وظایف کارمندان؛
• از میان رفتن صف‌های انتظار در میزهای امانت؛
• اطلاع‌یابی کارمندان کتابخانه از عبور عنصر اطلاعاتی غیرمجاز از کتابخانه؛
• انصراف سارقان به دلیل وجود سیستم حفاظتی و امنیتی؛
• کنترل موجودی منابع؛
• ارتقاء سطح کیفی خدمات کتابخانه‌ای؛
• کاهش هزینه نیروی انسانی؛
• بالا رفتن میزان رضایت مراجعین؛
• بهره‌برداری از خدمات بهتر کتابخانه در سایه تکنولوژی جدید؛

کلیه راهکارهای مبتنی بر فناوری RFID از دو جزء سخت‌افزار و نرم‌افزار تشکیل شده‌اند.

1. سخت‌افزارها: به کلیه دستگاه‌های الکترونیکی و اتصالات مربوطه جهت تحقق فناوری RFID در یک کتابخانه اطلاق می‌شود. سخت‌افزارها خود به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

• قـرائت‌گر(Reader):

وظیفه نوشتن و خواندن اطلاعات با توجه به فرایند‌های کتابخانه‌ای بر عهده این سخت‌افزار می‌باشد.

• شناسه‌ها(Tags):

نگهداری اطلاعات در حافظه و استفاده در مواقع مورد لزوم جهت شناسایی مدارک با استفاده از شناسه‌های RFID صورت می‌گیرد. شناسه‌های RFID به فرمت‌های مختلفی تولید می‌شوند که در کتابخانه‌ها از فرمت لیبل و برچسب آن استفاده می‌شود.

2. نرم‌افزار:

   مدیریت، کنترل و صدور فرامین اجرایی جهت قرائت‌گرهای RFID برعهده نرم‌افزار است، در این حالت پس از استقرار سیستم، کلیه فرایندهای نرم‌افزاری قابل پیاده‌سازی مبتنی بر فناوری RFID به صورت مکانیزه قابل اجرا خواهد بود. به این ترتیب با تکیه بر اجزای یاد شده و تحلیل و طراحی سیستم در دو بعد کتابداری و الکترونیکی، توسط متخصصین شرکت‌ پارس‌آذرخش، پیاده‌سازی راهکار جامع مبتنی بر فناوری RFID با موفـقیـت به انجام رسیده است. به طور کلی فناوری RFID در کتابخانه‌ها را به لحاظ کاربردی می‌توان در سه بخش به خدمت گرفت:

• RFID در مجموعه‌سازی؛
• RFID در خدمات کتابخانه‌ای؛
• RFID در امنیت منابع کتابخانه؛

• Conversion Desk – Tagging

جهت تجهیز یک کتابخانه به امکانات فناوری RFID، اولین‌گام برنامه‌ریزی و الصاق Tagهای RFID روی مدرک مورد نظر می‌باشد. با این رویکرد مسئولین آماده‌سازی اسناد در بخش مجموعه‌سازی، بایـد قبـل از تحویل مدرک جهت قرار گرفتن در قفسه‌های مخازن، اقدام به برنامه‌ریزی و نصب شناسه RFID هر سند نمایند.
توجه به این نکته ضروری است که در این قسمت با رویکرد جدید در طراحی نرم‌افزار، می‌توان از Tagهای RO استفاده نمود که هزینه این Tag پایین‌تر از Tagهای RW اسـت. در این بخش عمده عملیات را نرم‌افزار انجام می‌دهد و در بانک ثبت منابع اطلاعاتی شناسه برچسب نیز اضافه شده و به همراه سایر اطلاعات رکورد، در آن ذخیره می‌گردد.

• TAG Printer

چاپگری که در چاپ Tag بکار گرفته می‌شود با انعطاف بسیار زیاد قابلیت چاپ انواع اطلاعات مورد نیاز روی Tag را فـراهم می‌نمایـد. از راهکارهای ویژه‌ای که در این بخش پیش‌بینی شده است امکان چـاپ بارکـد مدرک، شماره ثبت، کد محل نگهداری و حتی آرم کتابخانه است.

• Portable Reader – Shelf Reading

برای کنترل موجودی کتاب‌ها توسط کارشناسان کتابخانـه به یک ترمینال قابل حمل Portable Reader احتیاج داریم. در این Portable Reader، نرم‌افزاری نصب گردیده است که عملیات خواندن برچسب را انجام می‌دهد و اطلاعات خوانده شده را ذخیره کرده و سپس اطلاعات آن را به سرویس‌دهنده منتقل می‌نماید.

• Portable Reader – Inventory

با استفاده از Portable Reader و نرم‌افزار نصب شده روی آن این امکان وجود دارد که به دنبال اقلام مشخص گشت. برای این عمل کافی است ابتدا اطلاعات مورد نیاز که به دنبال آن هستیم را در Portable Reader ثبـت و سپس با حرکت در قفسه، نسبت به یافتن اقلام مفقودی یا اقلامی که در جایگاه خود نیستند، اقدام نمود.

• کارت عضویت

علاوه بر برچسب‌ها، Tagهای RFID که برای شناسایی و ردیابی اشیاء به آنها الصاق می‌شوند، کارت‌های عضویت هوشمند از دیگر اجزای یک سیستم مبتنی بر فناوری RFID است.

• Staff Handling

در این قسمت، صحت Tag نصب شده روی منبع اطلاعاتی کنترل می‌شود. به عبارت دیگر در این بخش، کارمند کتابخانه با تجهیزات سخت‌افزاری و برنامه‌های نرم‌افزاری در ایستگاه کاری خود می‌تواند به کنترل و بررسی Tagهای RFID نصب شده، روی منابع اطلاعاتی بپردازد و در صورت بروز هر گونه خطای احتمالی نسبت به اصلاح و بارگذاری مجدد اطلاعات اقـدام نمایـد.

• Self Check in / Check out

میز امانت خودکار، یکی از پر جاذبه‌ترین قسمت‌های RFID از نگاه کاربران است، چرا که کاربر به راحتی پس از انتخاب و دریافت سند با مراجعه به این ایستگاه در کتابخانه نسبت به امـانت، تمدید و بازگشت مدرک بطور مستقل و بـدون نیاز به حضور مسئولین کتابخانه اقدام می‎نماید. در این حالت با ثبت رخداد امانت در سیستم، کاربر به راحتی می‎تواند بدون هیچ مشکلی از گیت‎های حفاظتی کتابخانه عبور نماید.

• Drop Box

به‌منظور تحویل منابع اطلاعاتی توسط اعضا در هر ساعت از شبانه روز، ایستگاه‎هایی با عنوان ایستگاه تحویل منابع اطلاعاتی یا Drop Box در هر قسمت از سازمان قابل نصب می‎باشد تا عملیات تحویل مدرک به‌طور خودکار و بدون نیاز به حضور مسئول میز امانت قابل انجام باشد. نحوه عملکرد Drop Box به این صورت است که عودت مدرک با قرار دادن مدرک در Drop Box آغاز می‎گردد، به محض دریافت مدرک توسط Drop Box سیستم پس از نمایش اطلاعات مدرک به‌‌صورت همزمان مدرک را از امانت عضو خارج کرده و رسید عودت مدرک را به کاربر تحویل می‌دهد. حالت پیشرفته Drop Box اتصال این سیستم به سیستم Sorting است که با استفاده از نوار نقاله در پشت Drop Box، مدارک بازگشتی به جعبه‌های مجزایی که برای هر رده در نظر گرفته شده هدایت می‎شوند.

سیستم کنترل مدیریت منابع کتابخانه، یک راهکار اصلی برای جلوگیری از خروج غیرمجاز منابع از کتابخانه است. در این سیستم، جهت تامین امنیت منابع، کتابخانه به دروازه‌های خروجی مجهز می‌شود. دروازه‌های خروجی یک زوج آنتن آشکارساز هستند که به حضور تگ در نزدیکی خود عکس‌العمل نشان داده و در صورت عبور تگ فعال با دادن آلارم پرسنل را مطلع می‌نمایند. دروازه‌های خروجی توانایی شناسایی و کنترل وضعیت بیش از یک سند در هنگام خروج را دارا بوده و به همین دلیل قابل استفاده در محیط‌های پر رفت و آمد نیز می‌باشند.

در RFID دوبعدی، زاویه انتشار امواج دریافتی و ارسالی برای تگ های برچسبی استفاده شده در کتابخانه‌ها و مراکز اسناد تنها به‌صورت عمود برتگ است. به عبارت دیگر، اگر زاویه تابش امواج ۹۰ درجه بچرخد تگ دیگر قابل شناسایی نیست.

لذا شرکت پارس‌آذرخش جهت پاسخ به نیاز و تقاضا برای شناسایی تگ‌ها به‌صورت سه بعدی و در تمامی جهت‌ها، پس از ساعت‌ها مطالعه، تحقیق و تست عملیاتی، توانست گیت‌ها را به‌صورتی طراحی نماید که در آن تگ‌ها توسط آنتن وreader  از تمامی جهت‌ها قابل شناسایی باشند و دیگر نیازی نباشد که تگ برای شناسایی حتما به‌صورت مستقیم روبه‌روی آنتن قرار گیرد و این یعنی دستیابی به فناوری RFID سه بعدی.

ارائه RFID سه بعدی برای اولین بار و تلفیق آن با سیستم جامع کتابخانه و کتابداری، ایده نسل جدید سیستم‌های مدیریت کتابخانه را به واقعیت تبدیل نموده و موجب کاهش هزینه‌های کتابخانه (کاهش فعالیت‌های دستی و نیروی انسانی) و ارتقاء سطح خدمات ارائه شده به مشتریان شده است.