معرفی سرعنوانهای موضوعی پزشکی (MeSH – Medical Subject Headings)
سرعنوانهای موضوعی پزشکی یا به اختصار MeSH، مجموعهای از واژگان کنترل شده است که توسط کتابخانه ملی پزشکی آمریکا (NLM) ایجاد شد تا در نمایهسازی منابع پزشکی بکار گرفته شود. اولین نسخه از سرعنوانهای موضوعی پزشکی در سال ۱۹۵۴ توسط کتابخانه ملی پزشکی آمریکا با عنوان Subject Heading Authority List منتشر شد. در دهه ۱۹۶۰ نسخه اول از Index Medicus انتشار یافت. اما بهعلت مشکلات و محدودیتهایی که Subject Heading Authority و Index Medicus داشتند، در همان دهه ۱۹۶۰ نسخه جدید و کاملا تجدید نظر شدهای از دو سرعنوان موضوعی، با عنوان MeSH منتشر شد. MeSH تا سال ۲۰۰۷ میلادی بهصورت چاپی در دسترس بود و از سال ۲۰۰۷ تاکنون بهصورت کاملا آنلاین در دسترس میباشد. بنابراین میتوان گفت، در MeSH مجموعهای از سرعنوانها، مترادفها، ارجاعات، ناگزیدهها و … در زمینه پزشکی، جمع شدهاند تا به کاربران، بیشترین توانایی در بازیابی اطلاعات مورد نیازشان داده شود. طراحی و توسعه اصطلاحنامه یکی از فعالیتهای بنیادی برای تقویت نظام اطلاعاتی است که ضمن خدمت بهعنوان ابزاری نیرومند جهت بازیابی اطلاعات، ابزاری مناسب در زمینه یکدستسازی اطلاعات نیز میباشد.
همچنین قابل ذکر است که سرعنوانهای موضوعی پزشکی، بهصورت کامل در پایگاههای علوم پزشکی نظیر MEDLINE، PubMed، Locator Plus و Clinical Trails مورد استفاده قرار گرفته است.
آخرین نسخهای که در حال حاضر منتشر شده است، نسخه ۲۰۱۷ میباشد. این نسخه شامل بیش از ۶۶۰ هزار مستند موضوعی مختلف است. در MeSH علاوه بر وجود اطلاعاتی، نظیر اعم، اخص، ارجاعات و …، تعریف اصطلاح و توضیح کوتاهی در مورد خود اصطلاح نیز توسط تیم MeSH و براساس دانشنامهها و کتب پزشکی معتبر آورده شده است. آخرین نسخه MeSH با داشتن این سطح از اطلاعات، علاوه بر کمک به کاربران در بازیابی دقیقتر اطلاعات، به کارمندان واردکننده اطلاعات (فهرستنویس)، در انتخاب هرکدام از مستندات کمک خواهد کرد.
شرکت پارس آذرخش برای اولین بار MeSH 2014 را در نرمافزار جامع یکپارچه کتابخانه، مرکز اسناد و آرشیو دیجیتال آذرسا، پیادهسازی کرد، که با استقبال بینظیر دانشگاههای علوم پزشکی مواجه شد و بنابر درخواستهای مراکز مختلف مبنی بر بهروزرسانی این اطلاعات، این شرکت، اقدام به انتقال اطلاعات MeSH 2017 (آخرین نسخه موجود) به سیستم آذرسا نمود.
در نسخه جدید کلیه سرعنوانهای موضوعی، به همراه تقسیمات فرعی(Qualifier)، تعریف سرعنوانهایی که در MeSH وارد شده است، شماره درخت MeSH و سایر جزئیات وارد شده است.
در MeSH تعدادی از سرعنوانها چند بار تکرار شدهاند. بهعنوان نمونه، برای داروی Abatacept ، سه مورد مختلف وجود دارد که هر کدام در سه شاخه مختلف زیر قرار دارند:
D12.776.377.715.548.114.580.225
D12.776.124.790.651.114.580.225
D12.776.124.486.485.114.580.225
به همین علت، نام این دارو ۳ بار وارد شده است. هنگام استفاده از MeSH باید به تقسیمات فرعی هرکدام از موارد دقت شود تا گزینه مناسب برای موضوع مدرک مورد نظر انتخاب شود.
در تصاویر ذیل، به ترتیب اطلاعات موجود در نسخه اصلی MeSH 2017 و اطلاعات وارد شده در نرمافزار آذرسا نشان داده میشود:
وجود سرعنوانهای موضوعی پزشکی برای مراکزی که دارای منابع پزشکی هستند مانند دانشگاههای علوم پزشکی کشور، مراکز اطلاعرسانی پزشکی و …. بسیار مورد نیاز است.
