کارگاه «استانداردسازي کتابخانه ديجيتال: محدوديت يا مسئوليت براي جامعه اطلاعاتي» با حضور جمعی از اساتید، مدیران، کارکنان کتابخانهها و دانشجویان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی روز چهارشنبه 17 آبان 1391 در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد.
در بخش نخست این کارگاه، دکتر فرجپهلو به تعریف سه مفهوم کتابخانه دیجیتالی، منابع دیجیتالی، خدمات دیجیتالی اشاره کرد و گفت: “كتابخانه ديجيتالي، كتابخانهاي است كه دربرگيرنده منابع و خدمات اطلاعاتي بصورت ديجيتالي است؛ منابع ديجيتالي، منابعي هستند كه با ابزارها و شبكههاي ديجيتالي ذخيره، پردازش و بازيابي ميشوند و خدمات ديجيتالي، خدماتي هستند كه بصورت ديجيتال در شبكههاي رايانهاي مبادله ميشوند.”
ایشان در ادامه ویژگیهای کتابخانه الکترونیکی،کتابخانه دیجیتال و استانداردهای کتابخانه دیجیتالی را برشمرد و تصریح کرد: این استانداردها به استاندارهای تفاهمنامهها (نحوه انتقال اطلاعات در شبکه) و فرمتها (روشهای مختلف ذخیره منابع (ساختار، طرح و قالب)) مربوط میشود.
وی در پایان سخنان خود محدودیتهای ایجاد کتابخانههای دیجیتالی را برشمرد و مواردی نظیر «عدم وضوح قوانین مربوط به حق مولف»، «نبود روابط عاطفی میان کاربر و کتابخانه»، «استاندارد نبودن نظام ارتباطی کشور»، «عدم هماهنگی میان متخصصان رایانه و اطلاعرسانی»، «برخوردهای مقطعی و سطحی مدیران سازمانها»، «عدم آشنایی با استانداردهای مورد نیاز» و «هزینه نسبتا بالای ایجاد کتابخانههای دیجیتالی» را بیان کرد.
در بخش دوم کارگاه «استانداردسازي کتابخانه ديجيتال: محدوديت يا مسئوليت براي جامعه اطلاعاتي»، مهندس حسن باقری، رئيس هيأت مديره شرکت پارس آذرخش به بیان مطالبی در ارتباط با نوع برخورد با منابع مختلف دیجیتالی(متن، تصویر، صوت، ویدئو)، نوع آمادهسازی منابع مختلف دیجیتالی، ارتباط بین منابع مختلف دیجیتالی و عملیاتی شدن استانداردهای کتابخانه دیجیتال در نرمافزار کتابخانه دیجیتال آذرخش پرداخت. شایان ذکر است این مطالب در ادامه صحبتهای دکتر عبدالحسین فرجپهلو، بصورت عملی بر روی یک نمونه عملیاتیِ پیادهسازی شده (نرمافزار آذرخش) نمایش داده شد. مهندس باقری گفت: “نرمافزار کتابخانه دیجیتال آذرخش، استاندارد مارک ایران را مبنای کار خود قرار داده است که قابلیت تعرﻳﻒ و اضافه کردن اﻧﻮاع ﻓﻴﻠﺪﻫﺎ و تغییر علائم نشانهگذاری آنها در آن وجود دارد.” وی در ادامه افزود: “این نرمافزار قادر است انواع محتوا از جمله متن، صوت، فیلم و عکس را با سطوح دسترسی مختلف ذخیره نماید. لذا مشاهده محتوا با رعایت سطح دسترسی کاربران امکانپذیر است. تعریف انواع فرمت و حجم فایل قابل قبول جهت ذخیره منابع دیجیتالی برای کاربران و ذخيرهسازي منابع دیجیتال نیز به صورت فايل سيستمي و يا در پايگاه داده براي هر منبع به انتخاب کاربر فراهم شده است.”
حسن باقری اظهار داشت: “امکان تگگذاری روی منبع دیجیتالی صوتی، ویدئویی و متنی (محدود کردن تعداد صفحات نمایشی فایل متنی برای کاربران) نیز وجود دارد. در محتوای تمام متن علاوه بر جستجوی کامل متن، امکان جستجو براساس کلیدواژههای اختصاص داده شده به فایل متنی نیز امکانپذیر است. همچنین ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ زﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت (به عنوان مثال ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي ﺑﻪ زﺑﺎن عربی با اعراب و امکان بازیابی آن) فراهم شده است. ”
وی گفت: “ایجاد انواع اصطلاحنامهها و دستيابي به اطلاعات كتابشناختي از طريق جستجو در اصطلاحنامه از دیگر قابلیتهای نرم افزار کتابخانه دیجیتال آذرخش است. جستجوی (ساده، پیشرفته و مرور) مدارك یا مستندها از طریق پروتکل Z39.50 بین پایگاههای اطلاعاتی ناهمگن، در هر نقطه از شبکههای کتابخانهای دنیا امكانپذير است. از طریق پروتکل Z39.50 سیستم با اتصال به میزبانهای متعدد، قابلیت دسترسی به پایگاههای اطلاعاتی آنها را خواهد داشت. ”
مهندس حسن باقری در پایان تصریح کرد: هر يك از اعضاي کتابخانه دیجیتال آذرخش ميتوانند يك كتابخانه شخصي براي خود داشته باشند و مدارك مورد نظر خود را در آن قرار دهند. عضو ميتواند كتابخانه شخصي خود را مديريت نمايد. اين مديريت شامل تعريف گروههاي مختلف، ويرايش و حذف گروهها و جابجايي ركوردها و گروهها ميباشد. یادداشتگذاری و برچسبگذاری بر روی یک رکورد کتابشناسی در كتابخانه شخصي از دیگر امکانات این نرمافزار است. ”
کارگاه «استانداردسازي کتابخانه ديجيتال: محدوديت يا مسئوليت براي جامعه اطلاعاتي» ساعت 12:30 با حضور اعضای قطب علمی مدیریت دانش پایان یافت.
